Velayet ve Diyanet
Siyasal İslam Düşüncesi
Üzerine Bir Araştırma
İÇİNDEKİLER
Velayet ve Diyanet
Siyasal İslam Düşüncesi
Üzerine Bir Araştırma
İÇİNDEKİLER
| Back | Index |
Bu esas üzere fakihin merciiyyet nüktesi fıkıhtaki uzmanlığı ve şer’i kaynaklardan ilahi hükmü istinbat edebilme gücüdür. Oysa rehberlik nüktesi bu işin yanı sıra toplumu İslami değer ve ölçüler üzere idare edebilme gücünü de gerektirmektedir.
Bu yüzden bir insan daha fazla fıkhi gücü sebebiyle başka bir fakihten merciiyyet hususunda daha üstün görülebilir. [215] Ama diğeri de toplumu idare hususunda bundan daha üstün bir güce sahip olabilir. Bu nitelikler esasınca merciiyetin rehberlikten ayırt edilmesi makul ve hatta bazı hususlarda gereklidir.
İkinci soruya, yani rehber ve merciin birden çok oluşu, birliği ve birbirinden ayrılma imkanından sonra dikkat etmek gerekir ki merci olan birine müracaat etmek, cahilin alime ve uzman olmayan birinin uzman birine müracaat etmesi gibi İslam toplumunda çeşitli merci ve birden fazla uzmanların varlığı da mümkün, hatta daha iyidir. Böylece herkes rahat bir şekilde onlara müracaat edebilir ve hükümlerini elde edebilir. Ama İslami toplumu idare ve rehberlik meselesi toplum düzeniyle irtibatlı olduğundan, bu konudaki karar alma merkezlerinin çokluğu kargaşalıklara sebep olduğundan ve rehbere itaat etmek herkese, hatta diğer fakihlere bile farz olduğundan kaide gereği rehber bir kişi olmalıdır. Özellikle de söylendiği gibi İslam’a göre ülke ve topraklar tektir. İslam toprakları tek bir ülke telakki edilmektedir. Elbette özel şartlarda bir takım maslahatlar bölgesel rehberliğin veya rehberlik hakkında başka türlerin varlığını da gerektirebilir. Ama her haliyle bütün bu rehberler uyum içinde olmalı ve tek düze amel etmelidir ki İslam ümmeti ayrılığa düşmesin. Nitekim çeşitli mercilerin fetvasının bir olması da gerekmemektedir. Her fakih kendi tesbiti esasınca istinbat kuralları üzere fetva verir.
O halde rehberlikte ilk kaide vahdet ve merciiyette ilk kaide ise taaddüttür (birden çok oluştur). Gerçi her ikisi için de bunun tersi mümkündür. Nitekim onların birliği ve merci olan bir rehberin varlığı da mümkündür.
Üçüncü soru hakkında, yani tüm meselelerde rehberden başkasını taklit etme ilgili olarak şu nükteye teveccüh etmek gerekir ki rehber hüküm anında dış şartların yanı sıra ilahi tümel hükümleri ve İslami sistemleri de göz önünde bulundurmalıdır. Bu makamda kendisi için ölçü olan şey kendi fetvasıdır. Öte yandan dediğimiz gibi rehberin hükmü herkes için itaat ve icra edilmesi gereken hükümlerdir. Dolayısıyla eğer insanlar ferdi ve toplumsal tüm meselelerde rehberden başkasını taklit eder ve öte yandan hükümler hususunda rehbere uyma zorunda olursa bir çok hususta problemle karşı karşıya kalır. Yani rehber toplumsal bir hususta özel bir fetvaya istinat ederek bir hüküm verebilir. Ama kendisi de fetvası başka bir şey olduğu taktirde bu hükmü vermeyeceğine yakin ederse aynı zamanda insanların taklit merciinin fetvası da o diğer hüküm olursa bu taktirde insanlar nasıl rehbere itaat etmek zorunda kalabilir?
Bu probleme teveccühen öyle anlaşılıyor ki rehbere itaat herkese farz olduğundan ve hükmünü çiğnemenin tüm fakihlerce merdud sayıldığından dolayı insanlar toplumsal meselelerde rehberden başkasını taklit edemez ve birinci soruya cevap olarak söylenen şeyler ferdi olaylara özgüdür ve insanlar bu sahada rehberden başkasını da taklit edebilir.
1. Kur’an-ı Kerim
2. Nehc’ül-Belağa, (Süphi Salih Nüshası)
3. İbn-i Faris, Eb’ul-Hasan Amet b. Faris b. Zekeriyya, Mu’cem’ul-Mekais’il-Lugat, Tahkik ve kayıt, Abdusselam Muhammed Hadun, Kum, Dar’ul-Kutub’il-İlmiyye, İsmailiyan Necesi, Bita
4. Erdebili, el-Mevla Ahmet Mukaddes, Mecme’ul-Faide ve’l-Burhan fi Şerh-i İrşad’il-Ezhan, Kum, Müesseset’un-Neşr’il-İslami, (H. K. 1406)
5. Ensari, Şeyh-i A’zem Murtaza, Kitab’ul-Kaza ve Şahadat, Kum, Mecme’ul-Fik’il-İslami, 1. Baskı, (h. K. 1415)
6. Ensari, Şeyh-i A’zem Murtaza, el-Mekasib, Tahir Huşnivis’in hattı, Tebriz (h. K. 1375)
7. Barut, Muhammed Cemal, el-Mücteme’ul-Medeni, Mufevvemen (anlam ve şekilleri) Halep, Dar’ul-Musaddaka, Miladi, 1995
8. Behr’ul-Ulum, Seyyid Muhammed, Buluget’ul-Fakih, Tehran, Mektebet’us-Sadık, 4. Baskı, (H. Ş. 1362)
9. el-Bahreni, Seyyid Haşim Hüseyni, Tefsir’ul-Burhan, Kum, Dar’ul-Kutub’il-İlmiyye, Bita, Tahran Ofset baskı, (H. K. 1375)
10. Binas, John, Tarih-i Cami-i Edyan, Al-i Asgar Hikmet’in çevirisi, Tahran, İntişarat ve Amuzeşi İnkılab-i İslami, ilmi ve kültürel, 5. baskı, (H. K. 1372)
11. El-Tusteri, Muhammed Taki, Kamus’ur-Rical, Kum, Müesseset’un-Neşr’il-İslami, 2. baskı, (H. K. 1410)
12. Cevadi Amuli, Abdullah, Şeriat der Aine-i Marifet, Tehran, Merkez-i Neşr-i Ferhengi-i Reca, 1. baskı, (H. K. 1372)
13. Cevadi Amuli, Abdullah, Velayet-i Fakih, (Rehberi der İslam) Tehran, Merkez-i Neşr-i Ferhengi Rica, 1. baskı, (H. Ş. 1367)
14. el-Cebel’ul-Amili, Zeynuddin, Şehid’us-Sani, Mesalik’ul-Efham fi Şer-i Şerayi’il-İslam, Kum, Dar’ul-Mehdi, Bita, (el-yazması ofset)
15. el-Cevahiri İsmail b. Hammad, es-Sihah Tac’ul-Luget ve’s-Sihah’ul-Arabiyye, Tahkik-u Ahmet Abd’ul-Gafur Attar, Lübnan, Dar’ul-İlm lil Melayin, H. K. 1407
16. Hairi, Seyyid Kazım, Esas’ul-Hukumet’ul-İslamiyye
17. Hairi, Seyyid Kazım, Velayet’ul-Emr fi Asr’il-Gaybet, Kum, Mecme’ul-Fikr’il-İslami, H. K. 1414
18. Hairi Şeyh Murtaza, Salat’il-Cuma
19. Hairi Yezdi, Mehdi, Hikmet ve Hukumet İntişarati Şadi, Bica, Miladi 1995
20. el-Hurr’ul-Amili, Vesail’uş-Şia, Tehran, el-Mektebet’ul-İslamiyye, H. K. 1401
21. El-Huseyni, el-Amili, Seyyid Muhammed Cevat, Miftah’ul-Keramet fi Şerh-i Kavaid’il-Allame, Kum, Müessese-i Al’ul-Beyt li İhya’it-Turas, Bita, Mısır Baskısı nüshasının ofseti
22. el-Halebi, Ebu’s-Salah, el-Kafi fi’l-Fıkh
23. el-Hilli, İbn-i İdris, es-Serair
24. İmam Humeyni, Ruhullah el-Musevi, Kitab’ul-Bey’, Kum, İntişarat-i İsmailiyan, Bita
25. J. J. Rousseau, Jan Jack, Karardad-i İçtimai, Şekibapur Çevirisi
26. ez-Zübeydi, Muhammed Murtaza, Tac’ul-Erus min Cevahir’il-Kamus, Beyrut, Mektebet’ul-Hayat, Bita
27. Suruş, Abdulkerim, Rişe der Ab Est, Nigahi bi Karname-i Kamyab-i Peygamberan, Keyhan-i Ferhengi, 29. sayı
28. Suruş, Abdulkerim, Kısse-i Erbab-i Marifet, Tahran, Müessesei Ferhengi-i Sırat, H. Ş. 1373
29. es-Siyuti, ed-Dur’ul-Mensur
30. Sadr, Seyyid Muhammed Bakır, İktisaduna, Beyrut, Dar’ut-Tearuf lil metbuat, 16. baskı, H. K. 1402
31. Sedr’ul-Müteellihin, Muhammed b. İbrahim, el-Hikmet’ul-Mütealiye fil Esfar’il-Erbeet’il-Ekliye, Beyrut, Dar-u İhya’it-Turas’il-Arebi, H. K. 1383
32. Seduk, Muhammed b. Ali b. El-Huseyn, el-Emali
33. Seduk, Muhammed b. Ali b. El-Huseyn, Uyun-u Ahbar’ir-Rıza (a.s), tek cilt halinde, Kum, Kitapfuruşi-i Tusi, 2. baskı, H. Ş. 1363
34. Seduk, Muhammed b. Ali b. El-Hüseyn, Kemaluddin ve Temam’un-Ni’met, (İkmal’ud-Din ve İtmam’un-Ni’met)
35. Seduk, Muhammed b. Ali b. El-Huseyn, Mean’il Ahbar, Ali Ekber el-Gaffari’nin tashihi, Beyrut, Dar’ul-Marifet, H. K. 1399
36. Seduk, Muhammed b. Ali b. El-Huseyn, Men La Yehzuruh’ul-Fakih, Tahran, Dar’ul-Kutub’il İslamiyye, H. K. 1390
37. Senai, Mahmut, Azadi-i Fert ve Kudret-i Devlet, Hobbes’in toplumsal ve siyasi inançları hakkında bir tartışma, Loce, Stuart Mill, yazılarının özeti, Tahran, Suhen ve Franklin, H. Ş. 1338
38. et-Tusi, Şeyh Muhammed b. Muhammed, el-Gaybet
39. Adil Zahir, el-Uses’ul-Felsefiyye lil İlmaniyye, Beyrut, Dar’us-Saki, Miladi 1993
40. Ali Abdurrezzak, el-İslam ve Usul’ul-Hukm
41. el-Firuzabadi, el-Kamus’ul-Muhit, Beyrut, Muesseset’ur-Risalet, H. K. 1407
42. el-Feyyumi, Misbah’ul-Miz, Muhammed Muhyiddin Abdulhamid’in tashihi, H. K. 1347
43. Kadı, Ebu’l-Fazl, Hukuk-i Esasi ve Nihad hai siyasi, Tehran, İntişarat-i Danişgahi Tahran, İsfend, H. Ş. 1373
44. Karpinter, Himferi, İsa, Hasan Kamşad’ın Çevirisi, Tahran, Yeni kapak, 1. Baskı, H. Ş. 1374
45. Kitab-i Mukaddes, İncil-i Luka
46. Kitab-i Mukaddes, Ahd-i Cedid
47. el-Kerki, Ali b. El-Huseyn, Haşiye-i Muhakkık-i Kerki ber Kavaid, el yazması nüshası
48. el-Kerki, Ali b. El-Huseyn, Resail’ul-Muhakkık’is-Sani, el-Kerki
49. el-Kuleyni, Muhammed b. Ya’kub, el-Kafi, Al-i Ekber Gaffari’nin tashihi, Beyrut, Dar’us-Se’b, Dar’ut-Tearuf, 4. baskı, H. K. 1401
50. Mutahhari, Murteza, Hatemiyyet, Tahran, İntişarat-i Sadra, 10. baskı, H. Ş. 1375
51. Mutahhari, Murteza, Hatm-i Nubuvvet, Tehran, İntişarat-i Sadra, 10. baskı, H. Ş. 1375
52. el-Meclisi, Bihar’ul-Envar, Beyrut, Müesseset’ul-Vefa, H. K. 1403
53. Meraği, mir Fettah, el-Enavin
54. Moin, Muhammed, Ferheng-i Farsi-i Moin, Tehran, İntişarat-i Emir-i Kebir, H. K. 1360
55. el-Mufid, Ebu Abdillah Muhammed b. Muhammed b. En-Nu’man, el-Makna’, Kum, Müesseset’un-Neşr’il-İslami, İkinci baskı, H. K. 1410
56. Munteziri, Hüseyn Ali, el-Bedr’uz-Zahir, Tekrirat-i Ders-i Ayetullah Burucerdi
57. Munteziri, Huseyn Ali, Diraset’un fi Velayet’il-Fakih ve Fıkh’id-Devlet’il-İslamiyye, Kum, el-Merkez’ul-Alemi, ed-Diraset’il-İslami, H. K. 1408
58. Nil, John Setward, Risale-i Derbare-i Azadi, Şeyh İslami’nin Çevirisi, Bongah-i Tercüme ve Neşr-i Kitap, 1338
59. Necefi, Muhammed Hasan, Cevahir’ul-Kelam fi Şerh-i Şerai’il-İslam, Mahmut Tuçani’nin Tahkiki, Beyrut, Dar-u İhya’it-Turas’il-Arabi, Miladi, 1981
60. Neraki, Mevla Ahmet, Evaid’ul-Eyyam, Kum Mektebe-i Basireti, el yazması ofset, H. K. 1408
61. Nuri, Mirza Huseyn, Müstedrek’ül-Vesail, Tehran, el-Mektebet’ul-İslamiyye, Kum, Müessese-i İsmailiyan, Bita, el yazması ofset
62. Hadevi Tehrani, Mehdi, Porseşha ve Baverha, Cestenha-i Der Kelam-i Cedid, Kum, Müessese-i Ferheng-i Hane-i Hired, H. K. 1378
63. Hadevi Tehrani, Mehdi, Tehrir’ul-Mekal fi Kulliyat-i İlm’ir-Rical, Tehran, ez-Zehra, H. Ş. 1371
64. Hadevi Tehrani, Mehdi, Din ve Hüner, Feslname-i Huner, 28. sayı, H. Ş. 1374 baharı
65. Hadevi Tehrani, Mehdi, Fıkh-i Hükümeti ve Hükümet-i Fıkhi, Vijename-i Risalet, İmam Humeyni’nin vefatının beşinci yıl dönümü münasebetiyle, s. 10-11, Hurdad Ayı, H. Ş. 1373
66. Hadevi Tehrani, Mehdi, Mebani-i Kelami-i İçtihat, Kum, Müessese-i Ferhengi-i Hane-i Hıred, 1. Baskı, H. Ş. 1377
67. Hadevi Tehrani, Mehdi, Mekteb ve Nizami İktisadi-i İslam, Kum, Müessese-i Ferheng-i Hane-i Hired, H. Ş. 1378
68. Hadevi Tehrani, Mehdi, Velayet-i Fakih, Tehran, Kanun-i Endişe-i Cevan, 1. baskı, H. Ş. 1377
69. Hamedani, Haca Aga Rıza, Misbah’ul-Fakih, Kum, Müessese-i İntişarat-i İslami, Camia-i Müderrisin, H. K. 1416
70. el-Hindi, Alamuddin Ali Mutteki b. Hisamuddin, Kenz’ul-Ummal fi Sünen’il-Ekval ve’l-Efal, Beyrut, Müesseset’ur-Risalet, H. K. 1405
71. Hik, John, Felsefe-i Din, Bahauddin Horremşahi’nin Editi, Tahran, İntişarat-i Beyn’el-Mileli-i el-Hüda, H. Ş. 1372
72. Vaizi, Ahmet, Hukumet-i Dini, Kum, Mirsad, 1. Baskı, H. Ş. 1378
73. Virr, Robert, Cehan-i Mezhebi, Doktor Abdurrahim Gevahi’nin tercümesi, iki cilt, Tehran, Defter-i Neşr-i Ferheng-i İslami, 1. baskı, H. Ş. 1374
74. Jenks Edward, Book of English, Law, John Murrag, London, 7949